مرحله عبارت از تب، التهاب غدد لنفاوی، اسهال، استفراغ، کاهش وزن، بی اشتهایی، تعریق شیانه، سردرد و سرفه می باشد.

2-   دوره پنهانی: ویژگی آن غایب شدن بیماری و علائم آن است، شخص از نظر ظاهری کاملاً سالم است ولی آزمایش (HIV) وی مثبت خواهد بود. این دوره ممکن است 8 سال طول بکشد.

3-   ARC آرک یا کمپلکس مربوط به ایدز: علائم این مرحله همان علائم بالینی، نشانه ها و نقایص ایمنی است که مبتلایان به بیماری ایدز دارند ولی خفیف تر. در این مرحله در بیماران نشانه ای از عفونت های فرصت طلب، یا آسیب های وضیم دیده نمی شود ولی ممکن است فرد دچار کاهش وزن، بیتابی، خستگی، بی اشتهایی، ناراحتی شکم، بزرگی طحال، تب، سردرد و التهاب غدد لنفاوی گردد. معمولاً در این بیماران ضایعات و زخم های پوست و مخاط اولین علائمی هستند که توجه را به سوی ایدز با آرک جلب می کنند.

4-   مرحله ایدز: در واقع نمایانگر شدیدترین مرحله طیف بالینی عفونت (HIV) است. ویژگی آن بروز عفونت های فرصت طلب و تومورهای سرطانی است. نوع عفونت های این بیماران عمدتاً بستگی به میکروبها و عوامل بیماری زایی دارد که در گذشته یا حال مورد تهاجم آن ها قرار گرفته است.

جنون ایدز که زایل شدن عقل بیمار به علت آسیب مغزی است تقریبا در 3/1 مبتلایان دیده می شود.

تشخیص آزمایشگاهی:

آزمایش پادتن های اختصاصی ضد ویروس در سهم خون بیمار وسیله ی خوبی برای تشخیص فرد آلوده است. حضور ویروس را می توان بطور غیر مستقیم یعنی با یافتن پادتن های ویروسی و یا به طور مستقیم با مشاهده ی رشد ویروس پس از تلقیع آن در کشت های سلولی مجاز مورد آزمایش قرارداد. معمولی ترین روش آزمایش پادتن ها، تست الیذا (Elisa) است. برای تشخیص نمونه های مثبت واقعی از مثبت کاذب باید از آزمونهای تایید کننده بیمار اختصاصی مثل ایونو فلوئر سانس غیر مستقیم (IFH)، رادیو ایمونوپسپاسیون (RIP) استفاده کرد. بعلاوه می توان مستقیماً آنتی ژن ها و ویروس و یا پروتئین های ویروس را در منی پیدا کرد و کیت های آن بصورت تجارتی وجود دارد.

الگوهای ایدمیولوژیک جهانی:

سه الگوی متفاوت از نحوه انتشار ایدز در جهان وجود دارد:

الگوی اول: در این مناطق اغلب موارد بیماری بین مردان هموسکوئل (هم جنس باز) یا بای سکشوئل (دو جنس باز) و معتادان به مواد مخدر تزریقی می باشد و بیشرین انتقال از اواخر دهه سال 1970 صورت گرفته است.

انتقال هتروسکوئل (غیر هم جنس باز) در صد کمی را تشکیل می دهد که به تدریج رو به افزایش است. انتقال از راه خون و فرآورده های خونی نیز وجود داشته ولی با حذف افراد مشکوک، رو به نقصان نهاده اس. نسبت آلودگی در مردان به زنان 1/10 تا 1/15 است. این الگو اکثراً در جوامع صنعتی مثل امریکای شمالی و اروپای غربی، استرالیا، نیوزلند و قسمت هایی از امریکای جنوبی وجود دارد.

الگوی دوم: در این مناطف موارد بین هتروسکشول ها دیده شده است. نسبت آلودگی در زن و مرد یکی است یعنی مساوی است، در نتیجه سرایت از مادر به کودک شایع میباشد ولی انتقال بین معتادان به مواد مخدر تزریقی و مردان هم جنس باز بسیار کم است. شروع این الگو از دهه 1970 بوده و این وضعیت مربوط به افریقا و کشورهای حوزه کارائیب می باشد.

الگوی سوم: در این مناطق آلودگی در اوایل تا اواسط سال 1980 پدیدار شده و موارد اندکی گزارش شده است. انتقال بیماری از طریق تماس جنسی (هموسکشوئلی و هتروسکشوئلی) می باشد. بیشترین موارد در افرادی است که سابقه مسافرت به مناطق اندسیک داشته و یا در تماس با افراد آلوده و یا محصولات خونی وارداتی بوده اند. این الگو در افریقای شمالی، اروپای شرقی، شرق مدیترانه، آسیا و حوزه اقیانوس آرام دیده می شود. جمهوری اسلامی ایران نیز از این الگو پیروی می کنند.

1-   آلگوی آلودگی به HIV از اواسط سال 1970 رخ داده است. در ابتدا تعداد افراد آلوده 11 میلیون و 700 هزار نفر می باشد و تا سال 2000 این تعداد به 15 تا 20 میلیون نفر بالغ شده است.

2-   الگوی دوم در پی همه گیری اول رخ می دهد ولی با تاخیر چند ساله و این مرحله ابتلا به بیماری ایدز است. ظهور ایدز در اوایل دهه ی 1980 اتفاق افتاده است. چون بیماری ایدز سالها پس از آلودگی به ویروس آن ظاهر می گردد، تعداد مبتلایان موجود نشان دهنده ی سطح عفونت در بین جامعه ی امروزی نیست.

3-   واکنش های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی سیاسی وابسته به دوپیدمی اول این اپیدمی از سال 1988 شروع شده است. افراد آلوده به (HIV) و مبتلایان به ایدز اغلب از خانواده ها و جامعه طرد می گردند و این دقیقاً زمانی است که اینگونه افراد به مراقبت و حمایت بیشتری نیاز دارند و چون ایدز بیشتر در سنین 49- 20 سالگی بروز می کند اگه فرد می تواند بیشتری سازندگی را در جامعه اش داشته باشد، لذا منجر به یک عدم ثبات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی می گردد.

درمان: برای بیماران ایدز درمان قطعی وجود ندارد ولی دارویی به نام (AZT) یا (زیدورودین؛ Zidorudine) می تواند اولین تظاهرات ایدز را به تاخیر بیندازد.

پیشگیری: جهت پیشگیری از این بیماری واکسنی وجود ندارد.

برای پیشگیری از این بیماری باید در سطح جهانی، هماهنگی و همکاری بین کلیه کشورها انجام گیرد، در سطح ملی نیز طرح تهیه ی عملیاتی برای مبارزه با ایدز مورد نیاز هر کشوری است.

راههای پیشنهاد شده برای پیشگیری به صورت فردی عبارتند از:

1-      پایبندی به اصول اخلاقی و خانوادی و اجتناب از بی بندو باری جنسی.

2-      استفاده اختصاصی از لوازمی که ممکن است در قسمتی از بدن ایجاد بریدگی کند.

3-      استفاده از سوزن و سرنگ یکبار مصرف در تزریقات.

4-      در صورتی که به دلیلی انتقال خون ضروری است، باید مطوئن شد که خون از نظر آلودگی به بیماری ایدز پاک است.

5-      استفاده از ماسک، دستکش و روپوش برای بهداشتکاران دهان و دندان.

مسائل مربوط به ایدز:

مسائلی که بدنبال آلودگی به (HIV) و اپیدمی آن مطرح می گردد در چند موضوع خلاصه می گردند:

بچه ها هم درباره ایدز چیزهایی می شنوند ولی آن را نمی شناسند و همین عدم شناخت باعث ترس آنها می گردد. آموزش بهداشت در این مورد باید هر چه زودتر شروع شود. مدارس مسئول هستند که ایدز را به شاگردان بشناسند و این مسئله در مورد دانش آموزان دوره متوسطه خیلی مهم است. آن ها باید بیاموزند که چگونه خود را از ویروس ایدز در امان بدارند.

واکسیناسیون: سوالی که مطرح می گردد این است که آیا اجرای دقیق برنامه ی واکسیناسیون و تزریق واکسن امکان در معرض قرار گرفتن کودکان از نظر آلوده شدن به (HIV) از طریق تزریق وجود دارد؟ کارشناسان اینطور گفته اند که اگر هنگام تزریق از سوزن و سرنگ ضدعفونی شده استفاده گردد، خطر سرایت صفر است.

در مورد واکسیناسیون توصیه می شود که هر تزریق، با یک سوزن جداگانه که قبلاً استریل شده است انجام گیرد. استفاده از سوزن ها و سرنگهای چند بار مصرف برای کشورهای در حال رشد در صورتی توصیه می شود که این وسایل در فاصله بین دو تزریق با حرارت ضد عفونی گردد و دیگر اینکه سرنگهای یکبار مصرف نیز در صورتی مورد استفاده قرار بگیرند که این اطمینان وجود داشته باشد که پس از یکبار مصرف دور ریخته شود.

واکسیناسیون معمولی کودکان آلوده به HIV اعتقاد عمومی بر این است که کودکان بدون علامت را می توان بطور کامل واکسینه نمود ولی در مورد کودکانی که دچار ایدز هستند نباید BCG به آنها تلقیع گردد. واکسن های زنده (واکسن های ویروسی) را در صورتی باید تجویز نمود که فایده و مزیت آنها بیشتر از احتمال بروز عوارض شدید بیماری باشد.

در ضمن کودکان آلوده به ویروس HIV که عرض خطر با ویروس پولیمو میلیت هستند باید با واکسن فلج غیر فعال تزریقی واکسینه شوند.

تجویز گاماگلوبین وریدی بصورت دوره ای در کودکان آلوده به ویروس HIV بسیار مفید است و توصیه میگردد. زیرا این کودکان در معرض بیماریهای مختلف دوران کودکی مثل سرخک و آبله مرغان قراردارند و این عفونت ها می توانند برای او بسیار خطرناک باشند.

انتقال خون: بدنبال آگاهی از خطر بیماری ایدز سازمانهای جمع آوری و انتقال خون نسبت به آن واکنش نشان دادند و با سرعت نظامهایی برای آزمایش خون اهدا کنندگان ابداع کردند. از طریق اینجام این آزمایش خطر انتقال بیماری از راه انتقال بیماری از راه انتقال خون بسیار کاهش یافته است. در پی آن بیشتر اهدا کنندگان خون آلوده، تا اواسط سال 1985 شناسایی شده و اکنون هم همه ی اهدا کنندگان خون در کشورهای صنعتی یعنی آمریکای شمالی، اروپای غربی و ژاپن انجام می گیرد. در این کشورها روش های گزینش اهدا کنندگان اصلاح شده و همه ی خونها اهدا شده مورد آزمایش قرار می گیرند.

البته هزینه ی زیاده آزمایش خون از لحاظ آلودگی با HIV باعث شده که کشورهایی که گرفتار مالاریا، مرگ ومیر در حین زایمان، سوء تغذیه و اسهال دوران کودکی هستند به مبارزه با این بیماریها اولویت دهند.

مسئله دیگر در انتقال خون این است که برخی از مردم حتی از این می ترسند که نکند اهدا کنندگان خون براثر دادن خون دچار ایدز شوند. در این جا باید خاطرنشان ساخت که در صورتی که به هنگام گرفتن خون وسائل استریل شده به کار گرفته شود هیچ خطری فرد را تهدید نمی کند.

ایدز در ایران:

اولین مورد ایدز در ایران در سال 1366 در یک کودک شش ساله هموفیلی دیده شد. علت ابتلای کودک استفاده از فاکتورهای انعقادی وارداتی از اروپا که آلوده به ویروس HIV بوده می باشد.

ایدز چیست؟

عفونت یک بیماری ویروسی است که سیستم دفاعی بدن را به مرور زمان از بین برده و مختل می کند، طوری که بیمار در برابر عفونت بی دفاع شده و در نهایت از پای در می آید. سازمان جهانی بهداشت با توجه به پنهان بودن بیماری ایدز، پیش بینی کرد که تا سال 2005 از 30 تا 40 میلیون نفر از مردم جهان به ویروس ایدز مبتلا خواهند شد که 10 میلیون از آنان را کودکان تشکیل می دهند. همچنین پیش بینی می شود که دو سوم از مبتلایان به ایدز از مردم جهان سوم باشند. ایدز (Aids) یکی از بزرگترین بیماریهای ویروسی جهانگیر نیمه قرن بیستم است و به معنای سندرم نقص ایمنی اکتسابی می باشد. عامل به وجود، آورنده ی این بیماری ویروسی به نام (HIV) است. بیماری ایدز برای اولین بار در سال 1981 در بین هم جنس بازان ایالات متحده ی امریکا تشخیص داده شده است و به دنبال پژوهش ها ویروس آن در سال 1984 یافتند. در برشهای نازک ویروس به شکل ذره ای کروی و یا نیمه کروی است که درارای پوششی بیرونی با خارهایی بر سطح آن است. بخش درونی شامل دو رشته RNA است که به شکل مارپیچ و دور از مرکز قرار گرفته است.

بیماری زایی:

ویروس هنگاهی که وارد بردن شد خود را به یکی از سلولهای انسانی می چسباند. غلاف ویروس با غشای سلول بهم می آمیزد و مقر ویروس وارد یافته می گردد و در تمام زندگی فرد آسودگی شکل جزئی از ماده ژنتیکی در بدن وی باقی می ماند. در اثر تحریک وقتی که سلول شروع به تکثیر می کند، ویروس هم تکثیر می یابد و باعث نقص سیستم ایمنی می گردد که در نتیجه آن فرد در معرض ابتلا به انواع بیماریهای عفونی، انگلی و انواع سرطان ها قرار می گیرد.

راههای انتقال بیماری:

1-      قسمت اعظم آلودگی به ویروس در سراسر جهان از طریق تماس جنسی است.

2-   سرایت از طریق خون آلوده، که آلودگی ممکن است از طریق انتقال خون، شون آلوده یا هر وسیله ی آلوده دیگری که برای شکافتن و یا سوراخ کردن پیوست به کار می رود، منتقل گردد.

3-      انتقال به جنین از طریق مادر آلوده به ویروس.

امروزه ویروس (HIV) را در انسان در کشت تمام ترحسات و مواد دفع شده از بدن جدا می سازند ولی شواهدی که دلیل بر انتقال ویروس از طریق دیگر مایعات بدن بجز خون، منی، ترشحات کردن واژن و احتمالاً شیر مادر می باشد، وجود ندارد.

ویروس ایدز از راههای زیر منتقل نمی شود:

تماس معمولی افراد در منزل، اجتماع، استفاده از وسایل غذا خوری مشترک، استفاده از استخرهای شنا و توالت های عمومی، عطسه و سرفه، نیش حشرات، استفاده از لباسهای دست دوم، آب و غذا، اشک و عرق، استفاده از وسایل تقلیه ی مشترک.

دوره کمون (خاموشی):

فاصله ی زمانی بین آلودگی به (HIV) تا شروع عوارض ایدز بین 6 تا تا 10 سال و یا بیشتر، متفاوت است. افراد مبتلا به ایدز درایوان از راههای زیر مبتلا شده اند:

1- از طریق معارشت جنسی     2- خون     3- فرآورده های خونی    4- از طریق تزریق آلوده به وسیله ی سرنگهای استفاده شده.

با توجه به همه گیری بیماری ایدز در جهان در سال 1355 کمیته فنی و اجرائی مبارزه با ایدز تشکیل و سپس در سال 1366 به کمیته ی کشوری مبارزه با ایدز تبدیل گردید. به دنبال تشکیل این کمیته فعالیت هایی به شرح زیر در سطح کشور انجام گردید:

1-   غربالگری از خون کلیه بیماران هموفیلی- حدس زده می شود که حدود 600 – 5600 نفر هموفیلی در ایران وجود دارند که به دلیل نداشتن اطلاعات دقیق از محل زندگی آنان، تا سال 1370 فقط حدود 2538 نفر مورد آزمایش قرار گرفته اند، که از بین آنها 158 نفر آلوده هستند.

2-   مطالعات پزشکی بر روی دو گروه، گروههای چه خطر یا در خطر که شامل فرادی است که به علت رفتارهای شخصی و مشکلات پزشکی و اجتماعی خاص و یا وضعیت شغلی خود بیشتر در معرض خطر هستند. این گروه شامل معتادان تزریقی، زنان خود فروش، جوانان مغرف، بیماران هموفیلی، تالاسمیک، تحت دیالنیو، مبتلایان به بیماری آموزشی، سل ریوی، همسران و فرزندان آلوده، رانندگان بین المللی و کسانی که سابقه ی انتقال خون مکذر می باشند.

گروه دوم شامل اهدا کنندگان خون، خارجیان مقیم کشور، آزادگان، زندانیان، مهاجران افغانی و در پاره ای از موارد کارکنان بخش بهداشت و درمان هستند.

در این گروهها تنها 2 مورد آلودگی در بین دانشجویان مقیم خارج از کشور گزارش شده است.

در کشور ما به علت اعتقادات مذهبی، عوامل فرهنگی، پایبندی به اصول خانوادگی، انتشار این بیماری محدود گشته است ولی بطور کلی عواملی وجود دارند که در آینده افزایش ناگهانی و سریع ایدز را به همراه خواهند داشت.

این عوامل عبارتند از: مسافران خارج از کشور، با توجه به اینکه سالانه حدود یک میلیون نفر از طریق مرزهای هوایی به خارج از کشور مسافرت می کنند، آلودگی درصد کوچکی از آنها برای جامعه ی ما خطر آفرین خواهد بود.

3-      افراد دیگر در خارج از کشور اقامت داشته اند و آلوده به این ویروس هستند نیز جزء عوامل انتشار در بین کشور ما خواهند بود.

4-   شرایط خاص زندگی معتادان تزریقی و استفادئه ی مجدد از سرنگهای یکبار مصرف در بین این افراد، سرایت و انتشار سریع این بیماری را در بین آنان افزایش خواهد داد.

5-   افراد آلوده نیز خود عامل انتشار بیماری خواهند بود به دلیل آنکه آنطور که لازم است تحت برنامه های آموزشی و مشاوره ای قرار نگرفته اند.

البته باید یادآور شد که به علت عدم آشنایی پزشکان با علائم بالینی ایدز و یا عدم دسترسی به پزشک و آزماشگاه مجهز در نقاط مختلف کشور موارد گزارش شده احتمال بخش کوچکی از موارد ایدز در ایران می باشد.

علائم بیماری:

سیر عفونت بیماری به پنج مرحله یا دوره تقسیم می شود که همه آنها لزوماً در تمام بدن بیماران دیده نمی شود. این مراحل به ترتیب عبارتند از:

1-   مرحله حاد بیماری: این مرحله ممکن است خیلی زود و حتی یک هفته پس از آلوده شدن به عفونت شروع گردد که معمولاً قبل از ظهور پادتن ها در خون است. تظاهرات بالینی در این